Mansur Alimov: Assalomu alaykum mikrofon oldida boshlovchingiz Mansur Alimov, a'lo kayfiyat barchangizga hamroh bo'lsin. Yahshi kayfiyat dasturiga marhabo! Azizlar bugun studiyamiz mehmoni ajoyib san'atkor, hech kimga o'xshamaslikka harakat qiladigan xonanda ba'zida esa, kinoaktyor Shohruhxon yoki aniqroq aytaydigan bo'lsak, Yo'ldoshev Shohruh Alisherovich, to'g'rimi?

Shohruhxon: Albatta.

Mansur Alimov: Dasturimizga xush kelibsiz.

Shohruhxon: Raxmat. Sizlar ham bizni shu yaxshi kayfiyat dasturiga taklif qilganila uchun raxmat, bu yerga kelganimdan juda ham xursandman.

Mansur Alimov: Biz ham xursandmiz lekin. O'zi niyat bor edi sizni studiyaga chaqirib, muhlislar e'tiboriga havola etish.

Shohruhxon: Raxmat.

Mansur Alimov: Endi Shohruhxon, mana yuqorida aytib o'tdim, sizni hech kimga o'xshamaslikka harakat qiladigan deb, rostdan ham harakat qilasizmi shunday bo'lishga yoki bu beixtiyor tabiiy ravishda chiqadimi?

Shohruhxon: To'g'risini aytsam men bir hillikdan qochishga harakat qilaman. Bo'layotgan, qilayotgan ishlarimizni bir hil bo'lib qolishidan qo'rqaman. Shuning uchun har xil yo'nalishda, ko'rinishda ishlab ko'rishga harakat qilaman. Undanam avvalo qilayotgan ishim chin yurakdan, chin dildan bizning tinglovchilarimiz yurtdoshlarimiz uchun bo'ladi. Bilmadim, balki shuning uchun ajralib tursa kerak.

Mansur Alimov: A shu bir hillikni qachon sezasiz masalan? Sezgan paytiz bo'lganmi?

Shohruhxon: O'zimmi hayolimga kelib qoladide, bo'ldi endi boshqa yo'nalishda ishlab ko'rish kerak deb. Fikr tug'ilganda men boshqa yo'nalishga o'tib ko'raman. Agar menga shu narsa yarashsa bir-ikkita odamlar bor maslahat oladigan, yarashadigan bo'lsa, shu narsani chiqaramiza.

Mansur Alimov: Chunarli, demak ichingizda biologik soat bor, bir hillikka yaqin kelgan vaqtingizda u jiringlab ketadi. Albatta bu hazil edi. Bilasizmi shu bilan sizni eshitamiz, hech qachon qo'shiqlardan qoniqmaydigan, nahotki birorta qo'shiq yo'qki, sizga manzur keladi.

Shohruhxon: Qo'shiqlarimni orasida yaxshi ko'radigan qo'shiqlarim bor. Lekin nima deydi, qidirayotgan paytim men xoxlagan narsani oxirgacha topolmaymanmi? Shu qoniqmayman. Ichimda qolib ketgan nimadir bor. o'sha narsani chiqaromiman. Men bir hil odamlardan so'raganimda, bu qaytaga yaxshi deyishdi, chunki agar ishindan qoniqmasen, o'shanda sen yanayam uzoqroqqa borib olasan, agar bo'ldi mana shu zo'r qo'shiq bo'ldi, eng zo'r qo'shiq shu deb gapiradigan bo'lsa, joyinda to'xtisan. Bir tarafdan xursand ham bo'laman, hayol ham ketib qoladi boshqa joylarga.

Mansur Alimov: Shunday paytlar bo'ladimi sizda, o'zingizni qo'shiqchi emas, balki boshqa odam deb tasavvur etasiz, ichingizda. Masalan, huddi hamma narsa yo'qolgandek, siz boshqattan bir tug'ilib qolgandek.

Shohruhxon: Masalan, men uchuvchi bo'lishni hohlar edim. Agar boshqa kasbni tanlash kerak bo'lsa, yoki dengizda suzib yurishni, bilmayman negadir katta-katta kenglikda o'zimni tasavvur qilaman. Qushga aylanib qolsam ham mayli.

Mansur Alimov: Agar qushga aylananadigan bo'lsangiz sizga maslahatim, Albatrosga aylaning. Chunki bu qush juda ham uzoq parvoz qiladi. Yerga qo'nmaydi bir necha oylab hattoki. Hattoki parvozda bo'lib turib uyquga ham ketadi. Qanday yaxshi-a, to'g'rimi?

Shohruhxon: Menga o'xsharkan.

Mansur Alimov: Sizda "Dajonam" degan qo'shig'ingiz bor. U go'yoki oyda olingan, bunday g'oya kimdan kelgan o'zi?

Shohruhxon: Bu g'oya albatta oldindan o'zimniki bo'lgan va yillar davomida buni amalga oshirish qiyin bo'lgan. Shuning uchun bu oyga chiqishga shu 2-3 yil vaqt ketti. Nozim bilan birga gaplashganimizda, bu g'oyani rivojlantirib qo'ldan kelgancha amalga oshirdik.

Mansur Alimov: Agar adashmasam, bizning estradamizda hali bunaqangi klip olinmagan, to'g'rimi? Aynan o'sha oyga chiqish borasida. Buni debyut desa ham bo'ladi. Keyin, agar shunaqa imkon bo'lganida, siz endi uchuvchi bo'lishni hohlagan ekansiz, nega oyga chiqish mumkin emas. Niyatingiz bo'lganmi shunaqa, rosa ishlab yugurib, keyin oyga chiqib kelish?

Shohruhxon: Agar kelajakda masalan, bundanam yuqori pog'onalarga agar chiqish nasib etsa, sharoitimiz agar shuni taqazo etsa, albatta borib kelaman. Bu mani orzularimdan bittasi bo'lib qolgan. Oldingi qigan hamma orzularim, xudoga shukur hammasiga erishdim. O'zim o'ylagan, masalan natijamni, nima deydi chegarasi bo'lgande, chegaradan ancha o'tib ham kettim. Albatta qo'llab-quvvatlaganingiz yordami bilan, muhlislarim yordamida orzularimga erishdim. Endi orzularim u yoqdade, kosmosda.

Mansur Alimov: Lekin bilamiz bunga juda ham katta mablag' kerak bo'ladi, million- million dollar. Bosh omon bo'lsa topiladi albatta. Sizga bu niyatlarda jo'r bo'lamiz, hamnafas bo'lamiz, ilohim niyatingizga yeting deymiz. O'sha keyin oyga borganingizda bizga xey deb yuborsangiz, shuni o'zi bizga yetadi.

Endi bilasizmi, bir yaxshi gap bor. Iste'dod huddi husnbuzarga o'xshaydi. Husnbuzar qo'qqisidan aqlliga ham, ahmoqqa ham, yaxshi va yomongayam chiqish mumkin. Iste'dod ham shunday, odam tanlamaydi. Sizda iste'dodga tan bergan paytingiz bo'lganmi? Kimga tan bergansiz?

Shohruhxon: Men tan bergan san'atkorlar to'g'rimi? Bunday san'atkorlar ko'p. Masalan, o'zimiznikidan oladigan bo'lsak, Sevara Nazarxonga tan beraman. Ularni, nima deydi, o'sha bardoshiga, har bir qo'shiqni oxirgacha yetkazib, ey bo'ldi mana shu ham yetadi, bo'laveradi eshitishga deydigan san'atkorlarimizni ko'rganman. Lekin bu odam oxirgacha ishlab, ikki-uch martalab tekshirib, bu narsaga nechchi yil ketsa ham ishlaydi. Shuning uchun qo'shiqlari ham zo'r, odam yurakdan eshitganda mazza qiladi. Shuning uchun bu insonning ovozlariga ham, ijodlariga ham tan beraman.

Mansur Alimov: Keyin siz bir payt marhum san'atkorimiz Botir Zokirovga ham havas qilgan ekansiz. Bu nimadan boshlangan o'zi?

Shohruhxon: Men san'atkorlar oilasida katta bo'lganman. Shunday bo'lsa ham Botir Zokirovni tanimas edim. To'g'risini aytsam, kichkinaligimda televizorda arab tangosini etayotganlarini ko'rganman. Uydagilar yaxshi kayfiyat bilan ko'rishgan, men esa hech narsani tushunmay o'tirganman. Yillar o'tib men tushunganman, o'sha inson Botir Zokirov. Yoshligimda menga arab tangosi bilan tanilgan inson. Qulog'ingizda qoladi-ku, o'sha yoshlikdagi musiqa. O'qishga kirganimda Botir Zokirov qo'shiqlarini aytganman. Menga ularning ijodlari juda ham yoqar edi. Keyin bir kun samalyotda Moskvaga uchib ketayotganimda Botir Zokirov xayot va ijodlari to'g'risida "Bella Terra" jurnalida o'qib qoldim. O'qib chiqqanimdan so'ng qanaqadir oramizda o'xshashlik tomonimizni borligini sezdim. Shuning uchun men bu insonga qaysidir bir jihatdan o'xshagim ham keladi.

Mansur Alimov: Faqatgina siz emas, chinakam san'atni, qo'shiqni sevadigan insonlar aynan Botir Zokirovga o'hshagisi keladi deb o'ylayman. Umuman olganda bu inson judayam serqirra ijodkor bo'lganlar va hanuzgacha qo'shiqlari barhayot. Albatta, har bir ijodkor qo'shig'ini mangu yashashini hohlaydi.

Bilasizmi sizning bir qo'shig'ingiz bor, bir qanaqa falsafiy desa ham bo'ladi. Bir yelkada iymon, birida shayton, mana shu qo'shiqni yozishga nima da'vat qildi? Bu ham bekordan bekorga yozilmagan bo'lsa kerak.

Shohruhxon: Endi, o'zi bu qo'shiq "Dada" filmiga soundtrekdir. "Dada" filmining ijodkorlari bizga telefon qilib, bizga shu mazmunda qo'shiq kerak. Soundtrek qilib bering deb murojaat qilishgan. Biz esa, iloji bo'lsa biz oldin filmingizni ko'rib chiqsakda, mazmuniga qarab qo'shiq yaratsak, hali qo'limizdan keladimi yo'qmi, deb aytganmiz. Kinoni ko'rganmiz, menga juda ham film mavzusi yoqqan. Tarbiyaviy va ta'sirchan film. Xattoki film menga ta'sir qilib bir, ikki kunda shu mavzuga g'oya tug'ilib qo'shiq yozganmiz.

Mansur Alimov: She'rini kim yozgan?

Shohruhxon: She'rini boshida o'zim yozib ko'rganman, keyin baribir professional yozgani ma'qul deb Ahad Qayumga olib borganmiz. Naqorat so'zlari lekin o'zimniki qolgan, qolganini chiroyli qilib Ahad Qayum yozib berganlar.

Mansur Alimov: Demak bu qo'shiqda sizning hissangiz ham bor, shundaymi? Mana siz anchadan beri ijoddasiz. Sizda shogirdlaringiz ham bo'lishi kerak. bormi?

Shohruhxon: Endi nima desa bo'ladi, shogird olish uchun odam oldin o'zi har tomonlama ustoz darajasiga yetishi kerak. Nafaqat bu san'at yo'lida, hayotda ham ustoz bo'lgandan keyin, shogird olsa bo'ladi. Hali shogird olishga o'zimga ep deb ko'rmiman. Shogird olishimga hali ancha bor dib bilaman.

Mansur Alimov: Bilasizmi sizni ko'pchilik uyqichi deb aytishadi. Shu odat hali ham bormi yoki kurashyapsizmi?

Shohruhxon: Kurashdim-kurashdim, yengildim ham, yana kurashdim oxiri bir amallab uyqu bilan kelishdim. Hozir unaqa ko'p ham uhlamiman, kam ham uhlamiman, me'yorida.

Mansur Alimov: Soat nechchida uhlisiz? Bir hil san'atkorlar aytishadi, soat tungi vaqtda ijod kelib qoladi deb, sizda ham shunaqa bo'ladimi?

Shohruhxon: Kechqurun manimcha, sokinlik bo'ladi, jimjitlikda o'ylab, do'ppini echib choy ichib, shu yangi g'oyalar tug'iladi. Shuning ichun ko'p san'atkorlar kechki payt ijod qiladilar.

Mansur Alimov: Kunduzichi?

Shohruhxon: Kunduzi endi odam gavjum, u yoqqa bor, bu yoqqa bor, syomkalar, shuning uchun vaqt bo'lmaydi.

Mansur Alimov: Boya kino haqida gapirdik, ozgina jumlani keltirdik. Kinoda qanday ishlar ketyapti?

Shohruhxon: Kinodan sag'al chetroqdaman, chunki urg'uni xonandichilikka beryapman. Nega desangiz kinoda rol o'ynagandan ko'ra qo'shiq kuylash ko'proq qo'limdan keladimi deb o'ylab qoldim oxirgi paytda. Hozircha kinodan uzoqroqman, lekin men o'zim orzu qilgan obrazlarim bor va harakat qilib ularni qoyilmaqom qilib taqdim etamiz. Bu degani men kinodan ketib qoldim degani emas.

Mansur Alimov: Men hali qaytib kelaman deng?

Shohruhxon: Ha. Yangi kuch va yangi g'oyalar bilan qaytib kelaman.

Mansur Alimov: Sizga tashqi tomonidan to'g'ri kelmagan, o'ynayman deb jazm qilgan, lekin o'ynay olmagan, mos kelmagan rollaringiz ham bo'lganmi?

Shohruhxon: Ha albatta o'zimga mos kelmagan, balkim o'zim tasavvur qilolmaydigan obrazlar bor. Shu narsaga qiziqaman, shu rollarni ijro etgim keladi, lekin bunga ozgina bor, vaqt o'tib bilmaydiganlarimni o'rganib olib, ozgina o'zimga singdirib olganimdan keyingina shu narsaga qo'l ursa bo'ladi. Harakat qilish kerak, oxiriga borib shu narsani qimadim degandan ko'ra. Attang qilgandan ko'ra, qildimku deydi.

Mansur Alimov: Bir paytlar shunday degan edingiz, mening eng yaxshi muhlisim onam deb. Bannerlarda rasmlarni ko'rganda ham xursand bo'ladigan, sahnada ham, qo'shiq kuylayotganda ham, kinoda ko'rganda ham, chin dildan zavqlanadigan inson bu mening onam degansiz. Bu chindan ham shundaymi?

Shohruhxon: Ha albatta, har bir insonni, u san'tkor bo'lmasa ham, muhlisi, yaqin odami, chin dildan quvonadigan insoni bu onasi bo'ladi. Mening eng yaqin odamim ham onam bo'ladi.

Mansur Alimov: Endi niyatimiz, tilagimiz, onangiz dunyo turguncha tirsinlar, bahtlariga siz ham sog' bo'ling.

Shohruhxon: Shu kichkinaligimda, ma'nimcha 1-sinfda o'qirdim, onam televizorda bir qo'shiqni tinglab o'tirgan edilar , "Lublyu tebya do slyoz" degan. Shunda menga qarab chin dildan aytganlar xaligacha esimda bor, "O'g'lim sani zo'r qo'shiqchi bo'lishingni hohlardim" deganlar. Lekin men qo'shiqchi bo'lamanmi yo'qmi o'sha paytda bu narsalar hayolimga ham kelmagan. Lekin onamni gaplari chin dildan chiqqanini o'shanda sezganman. Shu onam chin dildan hohlaganlari uchunam farishtalar omin deb yuborgan shekilli, meni bu narsa qo'llab-quvvatlagan.

Mansur Alimov: Shohruhxon, bilasizmi inson xayotida yangiliklar bo'ladi, masalan siz ham ijoddan to'xtab qolganingiz yo'q. Hozir qanaqa yangiliklaringiz bor, hali tinglovchilarga taqdim etmagan.

Shohruhxon: Juda ham ko'p yangiliklar, bu yangi kliplar, ular tayyor, ularni taqdim etgim kelyapti. Lekin nima deydi, ketma ket taqdim etishni xoxlayapman. Yaqinda yangi "Zo'rsan" nomli albomim taqdim etildi. Tinglovchilarimiz tomonidan yaxshi qo'llab-quvatlangan treklarimiz ana shu albomda bor.

Mansur Alimov: O'zi hozirgi kungacha, ijodingiz davomida nechta albom taqdim ettingiz?

Shohruhxon: Bu ijodim davomidagi uchinchi albomim edi.

Mansur Alimov: Bilasizmi siz ijod qilayotganingizga deyarli 10 yil bo'lib qolibdi. Bu ham kichkina muddat emas, to'g'rimi? O'sha paytda esimda radioga onangiz bilan kelar edingiz to'g'rimi, do'stingiz ham bor edi Yashnar degan. Birinch qo'shig'ingiz "Sevarim" edi to'g'rimi? Keyin yana qanday qo'shiqlar bor edi?

Shohruhxon: O'zi birinchi qo'shig'imni yangraganiga 10 yil bo'libdi. Bunu men bugun, shu yerga kelganimda bildim. Chunki shu narsani siz menga ettingiz. Demak, 10 yildan beri ijodda ekanmiz. Shuncha vaqt ichida kimlardir keladi, kimlardir ketadi. Lekin 10 yilcha ijod qilyapmanmi, tinglovchilarimiz qo'llab-quvvatlayaptimi, sizlarga kattakon raxmat. Sizlar bilan 10 yilim juda ham zo'r o'tdi. Raxmat.

Mansur Alimov: Birinchi sahnaga chiqqanlaringiz esingizda bormi? Aytaylik, Zarafshon kinokonsert zalida ko'rik-tanlov bo'lgan edi, shunda oq ko'ylakda chiqqan edingiz.

Shohruhxon: Birinchi sahnaga chiqgan paytlarim esimda, Tohir Sodiqov va "Bolalar shou"si bo'lganida 16 yoshda edim. Birinchi marotaba shu "Bolalar shou"da qo'shiq kuylaganman. Birinchidan men yaxshi ko'rgan xonandamni men yaqindan ko'rganman. Bu men uchun shok bo'lgan. Ikkinchidan ular menga qarab, "Sen kelajakda o'z o'rningni topib ketasan ukam, bor birinchi bo'lib sahnaga sen chiqasan" deb qo'llab-quvvatlaganlar. O'zimda yo'q xursand bo'lganman. Dunyoni hamma boyligini oldimga olib kelib berishgandayam, munaqa xursand bo'lmas edim. Shunga meni qo'llab-quvvatlagan insonlarga raxmat deyman. O'tmishimni eslatib yubordingiz.

Mansur Alimov: Xattoki ko'zlardan ham yosh chiqib ketay dedi-ku. Endi o'sha paytda sizda guruh bo'lmagan edi, to'g'rimi?

Shohruhxon: Yangi ish boshlagan vaqtimda biz bolalar 5 kishi edik. Guruhimiz nomi ham bo'lmagan, keyin 4 ta qoldik, 3 ta, 2 ta va nihoyatda taqdir ekan bir o'zim qolganman. U do'stlarim bilan ham ko'rishib turamiz.

Mansur Alimov: Keling, hozir oynai jahonda klipingiz ketayapti. Bu o'sha "Zo'rsan" qo'shig'iga olingan klip. Shu klip haqida ko'plab savollar kelib tushyapti. Nima uchun klipda qo'g'irchoqqa aylanib qoladi o'sha qiz? Bunda nima ma'no bor? Shuni ozgina tushuntirib bersangiz. Masalan sevgi endi, tushunamiz xo'p, qo'g'irchoqni sevib qolgan bo'ladimi?

Shohruhxon: Bu g'ayritabiiy fantastik janrga ega bo'lgan syujet. Ohiri qiziqtirayotgan bo'lsa, ohirida qahramon yigit qo'g'irchoqqa aylanib, go'g'irchoq qizni esa odamga aylanib ketishi, y'ani davomi bor degani. Xullas ohirida qahramon qo'g'irchoqqa aylangani, mahfiy tugaganku. Bizning maqsadimiz, oradan ozgina vaqt o'tadiku, shu syujetni, voqeani davomini ko'rsatib berishga harakat qilamiz. Buni ustida ishlayapmiz. Bu lekin sir edi. Sizlarga sirni ochib qo'ydim. Xullas, klipning davomi bor.

Mansur Alimov: Keling endi yana shu klipda to'xtaladigan bo'lsak, bu klipingizda o'ziga xos raqslarni ko'rishimiz mumkin, original qizning raqsi. Keyin aytishlariga qaraganda klip olinishidan ikki kun avval, shu qizni topgan ekansiz. Qayerdan topgansiz va nima uchun bunday tarzda?

Shohruhxon: Ko'pincha klip olayotgan vaqtda qiz qahramonlarni qidirmaymiz, kim yaqin yoki shu klipga mos kelsa taklif etaveramiz agar rozi bo'lsa. Lekin bu safar klipga ikki kun qolganida Narimon Sultonxo'jayev bilan ishlaydigan rassom Sanjar aka qizni rasmlarini olib keldi. Mana ko'r, qaragin qo'g'irchoqqa o'xshaydi, bo'ladimi deganlar. Keyin man fotoalbomni ochib rasmlarini ko'rganman. Endi mening hayolimda boshqa narsa bo'lgani uchunmi bilmadim, siz rassomsiz, sizga yoqayotgan bo'lsa, klipga loyiq desangiz olavering deganman. Bo'ldi shu qizni klipga olamiz deganlar. Vaqt o'tib shu qizning o'rniga boshqa qiz bo'lganida, bu klip balkim o'xshamasligi mumkin edi. Shu taqdir bilan bu qiz klipga zo'r tushdi. Ijrosi menga yoqdi.

Mansur Alimov: Lekin qo'g'irchoqqa o'xshashligi bor bu qizni. Keyin bir qo'shig'ingiz bor "Chorla" degan. Shuning klipida Zuhra Solieva rol ijro etganlar, u ham bir o'zgacha chiqqan.

Shohruhxon: Biz o'ylaganmiz, Zuxra Soliyevani katta aktrisa baribir, nima deydi filmlarda rol ijro etganlar, chaqirsak rozi bo'larmikinlar deb. Lekin qo'ng'iroq qilib klipga taklif etganimizda, bo'ldi gap bo'lishi mumkin emas deb rozi bo'lganlar. Biz xattoki rozi bo'lishlarini kutmaganmiz.

Mansur Alimov: Albatta insonda har xil vaziyat bo'lib turadi. Ba'zida yaxshi, ba'zida esa yomon. Sizning kayfiyatingizni kim ko'taradi va o'zingiz buni qanday uddalaysiz?

Shohruhxon: Kayfiyat masalan ertalab turganda zo'r bo'ladi. Shunda ertalab turganda odam ichida o'zi uchun yaxshi kayfiyatli odammi yasab olishi kerak bo'ladi. Nimagaki ertalab inson o'zi xoxlagan kayfiyatda uyg'onsa, kun davomida kayfiyati o'ylaganday bo'ladi. Men kayfiyatni uyimdan boshlayman. Turaman, qo'shiqni baland qilib qo'yaman. Ko'tarinki kayfiyatda nonushta qilib, uydan chiqib ketaman. Shunda kun davomida kayfiyatim a'lo darajada bo'ladi.

Mansur Alimov: Bilasizmi, o'zi shunday gap bor ekanda, chinakam baxtli odam kim ekan deganda, miriqib uxlab keyin xursand bo'lib uyg'ongan odam. Endi bu kamdan kam bo'ladi. Masalan uyg'onasiz uyqisirab agar uyquga to'ymagan bolsangiz ham kayfiyat u darajada bo'lmaydi. Demak, sizni o'sha baxtli insonligingiz muhim ekan. Keling endi suhbatimizni yakunlasakda, tinglovchilarga tilaklaringiz bo'lsa marhamat.

Shohruhxon: Tinglovchilarimiz sog' bo'linglar, baxtimizga sog'-salomat bo'linglar. Yashab turgan yurtimiz tinch bo'lsin har doimgidek tinchlikda totuvlikda bo'laylik. Yaqinlarimiz, yaxshi ko'rgan insonlarimiz baxtimizga sog' bo'lishsin. Barcha ezgu niyatlarimni muhlislarimga tilab qolaman. Sog' bo'linglar, salomat bo'linglar, hammangizni yaxshi ko'raman.

Mansur Alimov: Sizga raxmat deymiz, biz bilan suhbatda bo'lganingiz uchun, keyin bilasizmi, boya suhbatimiz davomida bitta narsa yoqdi, agar imkon darajasi bo'lganda oyga safar qilardim dedingiz. Meni tilagim, oyga ijodiy safar uyushtiring. Bundan keyin kliplarni ham o'sha yerda tasvirga olaverasiz. Endi bizga esdalik uchun bir bolak toshni ham ola kelish esdan chiqmasin.

P.S.: Ushbu intervyu NRT radiosida tashkil etildi va audio yozuvi asosida matnli ko'rinishga ko'chirildi. Intervyudan sayt ma'muriyati roziligisiz foydalanish taqiqlanadi.